ملاقات خصوصی – نقد ۱

ملاقات خصوصی (۱۴۰۰) – Conjugal Visit

رسالت عاشقانه

خشایار سنجری: فیلم‌ها متعددی هستند که در دو پرده اول، موفق و پرفروغ ظاهر می‌شوند اما با رسیدن به فصل پایانی و جمع‌بندی، گویی شانه خالی می‌کنند و فیلم‌نامه‌های‌شان از نفس می‌افتد؛ و مثلاً کارها و تصمیم‌های شخصیت اصلی در پرده پایانی، مخاطب را به واکنش وامی‌دارد: چرا؟ وقتی این سوال مطرح می‌شود یعنی مخاطب اقدام قهرمان را مطابق با پرده اول و دوم نمی‌داند یا آن را برآمده از فضای فیلم و اتفاق‌های قصه نمی‌داند. گویی دست پرقدرت فیلم‌نامه‌نویس، تصمیمی را به قهرمان تحمیل کرده که بیننده آن را پس زده است. «ملاقات خصوصی» از آن دست فیلم‌هاست که با توجه به مضمونش، مستعد افتادن در چنین دامی بود؛ اما برگ برنده‌‌اش برای رفع این مشکل اساسی، کاشت و برداشت دراماتیک است. موضوعی که عصای دست فیلم‌ساز در پرده سوم می‌شود و پایان‌بندی فیلم را به نقطه قوت آن بدل می‌کند. فضاسازی دشت پر از گل، حضور پررنگ گلدان‌ها و گیاهان دارویی و تزیینی، زخم روی پیشانی فرهاد، نوشتن جمله‌ای عاشقانه توسط پروانه روی شیشه خاک‌گرفته‌ی خودرو، شیطنت‌های پسربچه همسایه و… همگی در پرده‌‌های اول و دوم حضور دارند و در نگاه اول به نظر می‌رسد که صرفا با پلان‌هایی عاشقانه جهت تصویرسازی یک عشق مواجه هستیم؛ اما در فصل پایانی، همه این نشانه‌ها معنی پیدا می‌کنند و به علت به‌کارگیری آن‌ها در این فصل، تصمیم نهایی فرهاد، ملموس و باورپذیر به نظر می‌رسد. این در صورتی است که تصمیم نهایی فرهاد بدون این نشانه‌گذاری‌ها، شعاری یا قهرمان‌بازی یا تحمیلی به نظر می‌رسید و مخاطب را به واکنش منفی وامی‌داشت.

هوشمندی دیگر گروه فیلم‌نامه‌نویسی «ملاقات خصوصی» این است که از ورود به عرصه تصویرسازی «جرم در طبقه ضعیف جامعه» پرهیز کرده‌اند. فیلم‌های متعددی در سینمای ایران سال‌های اخیر به آسیب‌شناسی این طبقه می‌پردازند مثل «شنای پروانه»، «ابد و یک روز»، «مغزهای کوچک زنگ‌زده» و… اما نویسندگان «ملاقات خصوصی» تصویرسازی یک عشق متمایز را محور کار قرار می‌دهند و از ورود به این آسیب‌شناسی خودداری می‌کنند. حضور پرشمار شخصیت‌های زندانی و خلافکار، بستری بود که ورود به جزییات هر یک از آن‌ها می‌توانست «ملاقات خصوصی» را به فیلمی دیگر بدل کند که رسالت عاشقانه‌اش مخدوش می‌شد. امید شمس در ترسیم فضای زندان نیز از ترکیبی از حال‌وهوای مفرح (نیمه اول) و رعب‌آور (نیمه دوم) بهره می‌گیرد تا مخاطب با حجم تباهی کم‌تری مواجه شود و عاشقانه را پس نزند.

(امتیاز ۷ از ۱۰)