مرد بازنده – نقد ۱

مرد بازنده (۱۴۰۰) – The Loser Man

جایی برای پیرمردها هست!

رضا حسینی: «مرد بازنده» فیلم بدی نیست اما همچنان عاری از جسارتی است که محمدحسین مهدویان در گام اول فیلم‌سازی از خود نشان داد و اثر متفاوتی چون «ایستاده در غبار» (۱۳۹۴) را ساخت که همچنان بهترین فیلم کارنامه اوست؛ فیلمی که نه‌فقط از نظر فرم، تجربه‌ای تروتازه بوده بلکه جسارتی مثال‌زدنی را در خود دارد که به‌تدریج در شش فیلم بعدی مهدویان کم‌رنگ‌تر و کمیاب‌تر شد (اگر هم «شیشلیک» را بشود مستثنا کرد، اعتبارش به فیلم‌نامه‌ی امیرمهدی ژوله می‌رسد). البته کسی می‌تواند ادعا کند که «مرد بازنده» در قیاس ظاهری با فیلم‌های قبلی مهدویان – که در روزگار جنگ و انقلاب جریان داشتند یا به ناموس‌پرستی و مردانگی ارتجاعی می‌پرداختند – نو و متفاوت است؛ و دلیل ادعای خود را هم مثلاً نمایش و محکوم‌کردن ظلم به زنان یا شخصیت منطقی احمد (جواد عزتی) بداند که با سبک زندگی متفاوت پسر هنرمندش سینا کنار می‌آید و در نهایت او را «درک» می‌کند؛ اما واقعیت چیز دیگری است. حقیقت این است که شخصیت‌های زن «مرد بازنده» همچنان اهمیتی در قلمروی مردانه داستان پیدا نمی‌کنند و حتی می‌توان گفت همچنان از آن‌ها استفاده ابزاری می‌شود. داستان به فساد و جرم‌وجنایتی آقازاده‌‌گونه می‌پردازد ولی در نهایت، تقریباً همه چیز با انتقام‌جویی شخصی یک زن ستمدیده جمع‌وجور می‌شود؛ زنی قربانی که به «لطف» و «درک» احمدآقا، فرصت زندگی تازه‌ای را پیدا می‌کند. از سوی دیگر، تصویری که کارگردان از جوان هنرمند امروزی (با آن تی‌شرت پینک فلوید) و مثلاً «پارتی» امثال او به نمایش می‌گذارد، حداقل متعلق به دو دهه پیش است و نشانی از این روزگار ندارد (فقط شاید قیمت لنز دوربینی که احمد برای سینا می‌خرد به‌روز شده که در آن صورت می‌توان درباره حقوق پدرش کنجکاوی کرد!).

بازی جواد عزتی در نقش کارآگاه احمد، دیدنی است؛ مردی تنها در آخرین سال‌های میانسالی (ولی پیرتر و خسته‌تر) با آن چشمان ضعیف و دندان درد ناتمام که انگار می‌خواهد آخرین مأموریتش را با موفقیت به پایان برساند و برای همین است که پا را فراتر از همیشه می‌گذارد؛ با وجود این، حالت دهانش که گویی تا حدی یادآور مارلون براندوی «پدرخوانده» است، توی ذوق می‌زند. رعنا آزادی‌ور نقش متفاوتی را جان داده و یکی از همان زنان قربانی داستان است؛ و بابک کریمی هم مثل همیشه است: ساده و معمولی اما غیرقابل پیش‌بینی و ترسناک! به‌خصوص در این دنیای سرد و بی‌رنگ‌ورو.

«مرد بازنده» هفتمین فیلم بلند مهدویان در هفت سال گذشته است که البته امسال سریال «زخم‌کاری» (۱۴۰۰) را هم ساخت؛ این آماری است که حتی در سینمای جهان هم به‌ندرت مشابه دارد؛ و اگر می‌توان از وودی آلن یا تاکاشی میکه (که البته از هر فیلم‌ساز دیگری در جهان پرکارتر و جنجال‌برانگیزترست) نام برد، به‌راحتی می‌شود گفت که حتی آن‌ها هم نمی‌توانند در حین پرکاری، همیشه موفق باشند و کارنامه‌شان فرازوفرودی دائم داشته است. پس ظاهراً مهدویان هم بیش‌تر به دنبال پرکاری و ساختن فیلم‌های استاندارد یا دست‌کم متوسط است تا این‌که بخواهد کمی بیش‌تر وقت بگذارد و فیلم‌های ماندگار دیگری را به کارنامه‌اش بیفزاید.

(امتیاز ۷ از ۱۰)