بی‌رویا (۱۴۰۰) – Without Her
رنگ‌باختگی
خشایار سنجری: آرین وزیردفتری با فیلم‌های کوتاه موفقش شناخته شد؛ فیلم‌ساز جوانی که در اولین اثر سینمایی بلندش، گامی محکم در ساخت یک درام روان‌شناختی برداشته است. «بی‌رویا» تجربه‌ای بدیع در سینمای ایران محسوب می‌شود و فیلم‌ساز با پشت‌کردن به سنت ساخت فیلم‌های واقع‌گرای مرسوم در سینمای سال‌های اخیر ایران، دست به تجربه‌ای با حال‌وهوای «جزیره شاتر» و «جاده مالهالند» زده است. سینمای ایران سال‌هاست از فقر در تنوع ژانر رنج می‌برد و تجربه‌هایی چون «بی‌رویا» برای این بدنه‌ی نحیف ژانری، حکم طلا را دارند. فیلم‌سازان جوانی چون وزیرفتری، در کنار پیشگامانی چون شهرام مکری، می‌توانند سینمای ایران را از تجاربی همگام با سینمای جهان بهره‌مند کنند.
«بی‌رویا» بیش از آن‌که همسو با فیلم‌هایی چون «برادرم خسرو»، «ذهن زیبا» یا «تک‌نواز»، به یک اختلال روانی و جزییات آن بپردازد و با آسیب‌شناسی بیماری روانی، درصدد نمایش چهره واقعی آن اختلال باشد، به بحث هویت و این موضوع می‌پردازد که انسان در کجای جهان ایستاده است. کارگردان با حذف جنبه‌های اجتماعی انسان (انسان به مثابه بخشی از اجتماع)، بر جنبه‌های فردی انسان متمرکز شده و با بهره‌گیری از قالبی معمایی، به بحث هویت و دگرگونی آن می‌پردازد؛ این‌که در شکل‌گیری هویت هر فرد، چه اجزایی نقش دارند و با ازدست‌دادن هر کدام از اجزای هویت، چه بر سر انسان خواهد آمد.
وزیردفتری از دادن پاسخ سرراست به این سوال‌ها به سبک آثار کلاسیک طفره می‌رود. سوال‌هایی از این دست که آیا رویا واقعاً اختلالی روانی دارد یا با توطئه همسرش مواجه شده است؟ از موضوعیت خارج می‌شوند و کشف حقیقت جای خود را به مباحث مهم‌تری چون هویت و رنگ‌باختگی آن می‌دهد. حقیقت از هر منظری، شمایلی متفاوت دارد. این چشم‌انداز حقیقت نیست که بار درام را به دوش می‌کشد بلکه عبور از حقیقت و ورود به هزارتوی ذهن انسان است که دغدغه‌های «بی‌رویا» را می‌سازد. با این توصیف، «بی‌رویا» را می‌توان فیلمی مدرن (به معنای سینمایی کلمه: جریان سینمای مدرن اروپا) دانست؛ فیلمی که تمرکز بر سببیت را کنار می‌گذارد، به سرگردانی انسان می‌پردازد و به جای عینیت‌گرایی، فضایی سوبژکتیو دارد. شاید توضیح پایانی فیلم در مورد یک بیماری روانی، دال بر حل‌شدن تمام معماها و دوراهی‌های قصه باشد و ظاهرا فیلم را به وادی آثار کلاسیک وارد کند، اما حضور این توضیح در پایان فیلم را بیش از آن که خواست فیلم‌ساز بدانم، ناشی از فشارهای محیطی می‌پندارم.
(امتیاز ۷ از ۱۰)