چهار دیوار (۲۰۲۱) – The Four Walls
کشتن مرغ‌های دریایی
علی موسوی: برخی فیلم‌سازان ایرانی از جمله عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، سهراب شهیدثالث و داریوش مهرجویی پس از آن که با آثار ایرانی‌شان شهرتی ورای وطن پیدا کردند، خارج از ایران هم فیلم‌سازی را تجربه کردند؛ ولی ما آن‌ها را بیش‌تر با فیلم‌های ایرانی‌شان به یاد می‌آوریم. بهمن قبادی هم جزو همین گروه است. او پس از ساخت فیلم‌هایی مانند «زمانی برای مستی اسب‌ها» و «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» به عنوان یک کارگردان باسبک و خلاق در سینمای جهان شناخته شد و جوایز فراوانی را از جشنواره‌های مختلف دریافت کرد؛ اما قبادی پس از فیلم جنجالی «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» در سال ١٣٨٨ از ایران رفت و دوازده سال گذشته را به گفته خودش بیش‌تر در اتاق‌های هتل‌های شهرها و کشورهای مختلف سپری کرده است. «فصل کرگدن» که سال ١٣٩٠ به نمایش درآمد به خاطر بازگشت بهروز وثوقی به سینما پس از چند دهه و همبازی شدنش با مونیکا بلوچی برای ایرانی‌ها جذابیت خاصی داشت؛ فیلمی که با وجود امتیازهایش از لحاظ بصری، نمی‌شد آن را با شاهکارهای قبادی مقایسه کرد.
تازه‌ترین فیلم قبادی «چهار دیوار» نام دارد که در جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو به نمایش آمد. داستان درباره مردی است به نام بوران (امیر آقایی) که در استانبول زندگی می‌کند و تازگی همسر و پسرش را در اثر یک سانحه رانندگی از دست داده است. تنها دلخوشی او نوازندگی تار در دورهمی‌هایی با دیگر دوستان نوازنده‌اش و خیره شدن به دریا است که از بالکن آپارتمانش پیدا است و یادآور همسرش است که عاشق دریا بود. او وقتی پس از مدتی دوری از استانبول به آپارتمانش برمی‌گردد و می‌بیند که یک شرکت ساختمانی برجی بلند جلوی آپارتمانش ساخته است که دید او به دریا را از بین برده، بوران دچار اختلال روانی می‌شود و تنها هدفش در زندگی بازیافتن دید سابقش به دریا می‌شود. او در این راه به هر دری می‌زند، درگیری با روسای شرکت ساختمانی، شکایت به پلیس! و اعتراض مقابل ساختمانی که در فیلم برای خودش شخصیتی پیدا می‌کند. ورود زنی به نام آرال (فوندا اریعیت بازیگر سرشناس سریال‌های ترکی) در زندگی بوران و رازهای نهفته‌ای که با خود می‌آورد چالشی تازه را برای او به همراه می‌آورد و چرخشی را هم در داستان رقم می‌زند.
علاوه بر ساختمان، دریا نیز شخصیت خاص خودش را در فیلم دارد و هر دو منبعی برای استعاره‌ها به شمار می‌روند. شغل بوران که تیرانداز ماهری است، هدف قرار دادن مرغ‌های دریایی نزدیک فرودگاه است تا از برخوردشان با پروانه‌های هواپیما جلوگیری کند. او هم از نظر کاری و هم از لحاظ عاطفی وابستگی خاصی به دریا دارد. قبادی می‌گوید: «اگر «چهار دیوار» را روی رایانه تماشا کنید ممکن است فکر کنید که فیلم درباره یک ساختمان است؛ ولی با تماشای آن در سینما خواهید فهمید که این ساختمان یک استعاره است برای این‌که شما فشارهایی بر یک آدم را احساس کنید.» قبادی برای نوشتن این فیلم‌نامه (با همکاری حامد حبیبی) از زندگی خودش الهام گرفته است. او که در «کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره» نشان داد که با موسیقی هم در حد حرفه‌ای آشناست، در تصنیف موسیقی این فیلم هم نقش داشته است. یکی از امتیازهای قبادی که در تمام فیلم‌هایش آشکار است، مهارت او در جنبه‌های بصری است. «چهار دیوار» از لحاظ بصری بسیار گیراست و از قاب‌بندی‌های خاص قبادی برخوردار است. البته او از یک امتیاز بزرگ در این فیلم بهره گرفته و آن داشتن حسین جعفریان در مقام مدیر فیلم‌برداری است. جعفریان که سابقه کار با فیلم‌سازانی مانند کیارستمی، فرهادی، رخشان بنی‌اعتماد و جعفر پناهی را دارد، این‌جا هم استادی خود را در نورپردازی نشان داده است. بازی‌ها – به‌خصوص فوندا اریعیت – بسیار گیرا هستند. قبادی مقداری طنز هم چاشنی روایت کرده است: افسر پلیسی که بوران از شرکت ساختمانی به او شکایت می‌کند عاشق موسیقی از آب درمی‌آید و در بزم‌های موسیقی بوران و دوستانش شرکت می‌کند و موذنی که بوران از او خواهش می‌کند تا صدای بلندگوی اذان را کم کند، در این بزم‌ها خوانندگی می‌کند! این شخصیت‌ها هرچند فیلم را سرگرم‌کننده‌تر می‌کنند ولی تا حدی از تاثیرگذاری احساسی آن کاسته‌اند. امیر آقایی که زاده ارومیه است بی‌شک با دیالوگ‌هایی به زبان ترکی استانبولی راحت‌تر از بازیگران فارسی‌زبان کنار آمده و توانسته به‌خوبی خشم و غم درونی شخصیت بوران را به بیننده منتقل کند. بازی بسیار خوب فوندا اریعیت مقابل آقایی، شخصیت آرال را بیش‌تر از همه تاثیر‌گذار کرده و بر عمق داستان افزوده است. صحنه‌های آرال با بوران موثرترین سکانس‌های فیلم هستند. در مقایسه با این سکانس‌ها، صحنه‌های فکاهی فیلم مانند وصله‌ای ناجور به نظر می‌رسند و در فیلم‌نامه هم توازن لازم بین درام و طنز ایجاد نشده است. از سوی دیگر، می‌توان گفت که فیلم‌نامه «چهار دیوار» – که ایده و مضمون بسیار جالبی دارد – در حد کاری نیست که بازیگران و گروه فیلم‌برداری‌اش انجام داده‌اند؛ با وجود این، «چهار دیوار» فیلمی قابل تامل و ارزشمند است.
«چهار دیوار» نسبت به «فصل کرگدن» گامی به جلو است. قبادی نشان داده که فیلم‌سازی خلاق و ماهر است و اگر بازیگران خوب و گروه فیلم‌سازی وارد و باتجربه‌ای در اختیارش باشد می‌تواند آثار باارزشی تحویل سینمادوستان بدهد. یک نکته جالب درباره این فیلم، دیدن نام راجر واترز (رهبر پیشین گروه پینک فلوید) در بین تهیه‌کنندگان فیلم است.
(امتیاز ۶ از ۱۰)