سرزمین خانه‌به‌دوشان – نقد ۱

سرزمین خانه‌به‌دوشان (۲۰۲۰) – Nomadland

به بی‌کرانگی تنهایی

علی موسوی: فِرن (فرانسیس مک‌دورمند) در یک وانت کهنه مجهز به یک نیمچه تخت و یخچال کوچک زندگی می‌کند. او دائم در حرکت و جست‌وجو برای یافتن کارهای موقتی است که معمولاً مهاجران غیرقانونی انجام‌شان می‌دهند: از کار در انبار آمازون تا نظافت توالت گردشگاه‌های عمومی. این شرح حال ممکن است ما را به یاد فیلم‌های کن لوچ بیندازد ولی به نظرم نزدیک‌ترین فیلم به «سرزمین خانه‌به‌دوشان»، «پاریس تگزاس» است. فرن این فیلم و تراویس آن فیلم، از جنبه‌های زیادی شبیه یکدیگرند. هر دو در حال فرارند، فرار از زندگی، فرار از گذشته، و فرار از خودشان. هر دو فیلم را غیرامریکایی‌ها ساخته‌اند، ویم وندرس آلمانی و کلویی ژای چینی؛ و هر دو کارگردان، پلان‌هایی از وسعت بی‌کران صحراهای امریکا را در پس‌زمینه شخصیت‌های اصلی‌شان تعبیه کردند تا حد تنهایی و گم‌گشتگی آن‌ها را پررنگ کنند.

فرن وقتی به یک دورهمی دعوت می‌شود، به او اتاقی می‌دهند و می‌گویند تا هر وقت که خواست می‌تواند بماند. او با حسرت به تخت بزرگ با ملافه‌های نو و تمیز در اتاق گرم می‌نگرد و انگار آن را با وانت سرمازده‌اش که شب‌ها باید در آن چمباتمه بزند و بخوابد مقایسه می‌کند. هوس‌انگیز است ولی فرن حتی یک شب هم نمی‌تواند بماند؟ چرا؟ برای این‌که یادآور دردهایش است. درد ازدست‌دادن شوهرش که تنها یار و یاورش بود. سایر خانه‌به‌دوشانی هم که با آن‌ها دوست می‌شود، هر کدام دردی بدون علاج دارند. زنی سرطان دارد و چند ماه بیش‌تر عمر نخواهد کرد، مرد مسنی درد خودکشی پسر جوانش را به دوش می‌کشد و می‌گوید که می‌داند «آخر این جاده» به هم خواهند رسید.

«سرزمین خانه‌به‌دوشان» مانند یک مستند است، به‌خصوص با بازی‌های بسیار طبیعی بازیگرانش؛ ولی دوربین کلوی ژا و موسیقی لودویکو ایناودی حالتی شاعرانه به آن بخشیده‌اند. جوان خانه‌به‌دوشی شعر نمی‌داند که برای دوست دخترش بفرستد و از فرن می‌خواهد که برایش یک شعر بگوید. فرن سونت شماره هجده شکسپیر را می‌خواند که با این خط به پایان می‌رسد: «تا زمانی که انسان‌ها قادر به نفس کشیدن هستند یا چشمان قادر به دیدن، این زنده خواهد ماند و این به تو زندگی خواهد بخشید.» (ترجمه از نگارنده). این شعر را شکسپیر خطاب به پسر جوانی سروده بود و «این» در شعرش یعنی حتی زمانی که آن پسر بزرگ شود و روزی از دنیا برود، در این شعر به عنوان یک پسر جوان زنده خواهد ماند؛ همین طور که شخصیت‌های این فیلم با «سرزمین خانه‌به‌دوشان» در ذهن‌ها زنده خواهند ماند. (امتیاز ۸ از ۱۰)