کودا (۲۰۲۱) – CODA
رویای آمریکایی برخاسته از فرانسه!
خشایار سنجری: «کودا» بازسازی فیلمی فرانسوی به نام «خانواده بِلیه»/ La Famille Bélier است؛ فیلمی به کارگردانی شان هیدر که در جشنواره ساندنس خوش درخشید. «کودا» کمدی‌ای است درباره موسیقی، با رگه‌هایی از ملودرام؛ الگوی درام هم نمونه‌های نوجوانانه سینمای آمریکا بوده است. فیلم در ساختار فیلم‌نامه هم متکی به الگوی خلق دوراهی سر راه پروتاگونیست است؛ دوراهی تعهد به خانواده و علاقه به پیشرفت شغلی، الگویی است که از زندگی روزمره انسان‌ها برخاسته و ریشه در ساختار ذهنی جوامع مدرن بشری دارد؛ و این ریشه‌های عمیق سبب حفظ جذابیت چنین الگوهایی بین مخاطبان سینما می‌شود. البته هیدر با بهره‌گیری از کنتراست بین موسیقی و سکوت، رنگ‌وبوی متفاوتی به این الگوی کلیشه‌ای داده و این ملودرام را از بند تکرار رهانیده است. او کوشیده است از ترحم بیش از حد به ناشنوایان قصه‌اش خودداری کند و با اتکا به جذابیت ذاتی ترکیب غم و شادی، «کودا» را به نقطه پایان برساند.
کارگردان بر اساس تعریف کتاب «حماسه آمریکا» (جیمز تراسلو) از رویای آمریکایی گام برمی‌دارد: زندگی هر شخص باید با فرصت‌هایی که به او – بنا بر قابلیت‌ها یا موفقیت‌هایش و فارغ از طبقه اجتماعی یا شرایط زاده‌شدنش – داده می‌شود بهتر، غنی‌تر و کامل‌تر شود. این نگرش بر بسیاری از فیلم‌های آمریکایی سایه افکنده است و نوعی حس سرخوشانه و باورهای امیدوارانه را به بیننده تزریق می‌کند.
هیدر برای شکل‌گیری بار ملودراماتیک قصه، مجبور است قطب خیر و شر بیافریند و به جای خاکستری نشان‌دادن و اشاره به نقص‌های جاری در زندگی همه انسان‌ها، بعضی از شخصیت‌های فرعی را سراسر منفی خلق می‌کند (همه بچه‌مدرسه‌ای‌ها، همه کافه‌نشین‌ها و…). البته «کودا» با وجود تاکید بر وجوه کلیشه‌ای مشکلات زندگی ناشنوایان، از دام احساسات‌گرایی می‌گریزد و تضادهای حاصل از موقعیت مرکزی قصه را محور قرار می‌دهد. تضادها و تناقض‌ها هستند که پازل را تکمیل می‌کنند و جهان معنایی فیلم را غنا می‌بخشند. وجود هر یک از عناصر متضاد، به هویت دیگری معنا می‌بخشد. (امتیاز ۶ از ۱۰)